Een heldere uitleg over guna in relatie tot de mens.

De drie guna’s of krachten in de natuur. 

Het woord guna is te vertalen met hoedanigheid. Hiermee wordt de hoedanigheid van de natuur bedoeld. Wat is dit nu precies? Je hebt al eerder in onze blogs kunnen lezen dat alles uit energie bestaat. 

Energie is zowel het zichtbare zoals fysieke vormen om maar een voorbeeld te noemen, als ook het onzichtbare denk, bijvoorbeeld aan gedachtevorming of genietingen. Dat zijn krachten, maar we zien ze niet direct.  

Het verloop van energie

We zien daarbij dat energie een bepaald verloop kent. Het kan meer samentrekken, dit kennen we als magnetisme en het kan meer uitzetten, wat we ook wel kennen als elektriciteit. Dit zijn de twee tegenpolen van elkaar: de – en de +. Het creëert de dualiteit van het bestaan. Wanneer er evenveel uitzetting als samentrekking is dan vinden we een evenwicht en dit noemen we ook wel harmonie. 

Spiraalvormen en Guna

Kenmerkend in de hoedanigheden is het spiraalvormige verloop. Wanneer je om je heen kijkt, en met name in de natuur in planten, dieren en geografie, zie je dit overal in terug. Observeer het universum, voor zover dat tot nu toe bekend is en bekender wordt door de foto’s van grote telescopen zoals de Hubble of James Webb. Loop door de natuur en kijk eens gedetailleerd.

Inspecteer ook eigen lichaam. Je kunt waarnemen dat er veel sporen van deze spiraalvormige kracht te ontdekken zijn. De arm is een spiraal, vanaf de schouder naar het vingerkootje. De kruin is een spiraal, als je de zijden van handen aan elkaar drukt, zie je een spiraal. Bladgroei in een spiraal, een hoge druk gebied. De samentrekkende kracht, naar binnen gericht, kan je ook de verdichtende kracht noemen. 

Van heel subtiel wordt er iets meer grofstoffelijks gecreëerd. Dit is zo bij de vorming van planeten, bij de vorming van een nieuw leven. Het ontastbare wordt langzaam tastbaar. Na verloop van tijd lost deze verdichte vorm van nature ook weer meer op. Zo zie je dat alles in beweging is en onderhevig aan deze hoedanigheden. Geboorte, groei, afbraak en de dood. Het is een heel natuurlijk proces. Je fysieke lichaam ontstaat en lost na verloop van tijd ook weer op. 

Rajas, Tamas en Sattva

Er zijn veel verschillende benamingen voor deze energiesoorten, het komt in de kern op hetzelfde neer, al heet het anders. Magnetisme/ elektriciteit, in china heten de krachten Yin en Yang, meer vrouwelijk en meer mannelijk, +/-. Er zijn er veel te noemen. 

Binnen de yogaleer noemen we deze hoedanigheden van de natuur, Tamas en Rajas. De derde guna Sattva genaamd is een staat van balans tussen Tamas en Rajas. 

Bovenstaande afbeeldingen geven je mogelijk een duidelijker beeld van de gedragingen van deze energiesoorten. 

• Links = Tamas – middelpuntzoekend – verdichting – traagheid.
• Rechts = Rajas – middelpuntvliedend – vergeestelijking – werkzaamheid.
• Midden = Sattva – omwenteling blijft gelijk – harmonie – zuiverheid.   

Het is een continu samenspel. Alles in de natuur is onder invloed van deze krachten. We spreken van rajasisch wanneer in verhouding er meer rajas is dan tamas. We spreken over tamasisch, wanneer tamas de overhand heeft en we spreken over sattva wanneer beide energieën evenredig en goed verdeeld zijn. Dat is de middelste kolom. Even is het er en dan buigt de kracht alweer naar een richting.  

De grote schepping

Volgens de samkhya filosofie komt alles voort uit één enkele trilling. Deze trilling had een rechtlijnig verloop. Alles is in deze ene trilling aanwezig volgens deze filosofie. De universele eenheid van alles wat was, dat is en zal zijn. Door subtiele begeerten of vasanas zijn de eerste golven in deze trilling ontstaan. Brahman kwam tevoorschijn of openbaarde zich en was niet alleen, uit de navel van Vishnu ontstonden meerdere Brahma of universa, al staat iedere op zichzelf. 

Wetenschappelijk onderzoek

Voorzichtig wordt dit tegenwoordig wetenschappelijk onderzocht, dat er meerdere universa zijn. Met name sci-fi-schrijvers zijn er dol op: het multiversum. Maar wie denkt dat dit wilde idee enkel het domein van fantasten is, heeft het mis. De laatste decennia duikt de term ‘multiversum’ namelijk ook steeds vaker op in wetenschappelijke papers, geschreven door heel respectabele wetenschappers.

En in veel van die papers wordt het idee van een multiversum niet keihard onderuit geschoffeld, maar verder afgetast en niet zelden omarmd. “Er zijn veel wetenschappers die denken dat het multiversum bestaat,” vertelt professor Daniel Baumann, verbonden aan de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amsterdam.

De Guna’s en de Samkya filosofie     

De samkhya is de oudste van alle Indische filosofische systemen. Het is de eerste bekende beschrijving van een compleet model van het universum. De samkhya-school van Kapila heeft een dualistisch karakter en onderscheidt het stoffelijke actieve prakrti en het geestelijke passieve purusa. Daarmee staat het tegenover het monisme van de Upanishads en de vedanta school. Waar bij de laatste twee de werkelijkheid een illusie is, de maya, werd deze bij samkhya de prakrti. 

In de prakrti werken drie krachten of guna’s, de lichte goede sattva, de passievolle dynamische noch goede noch slechte rajas en de negatieve apathische tamas. De prakrti omvat niet alleen de stoffelijke wereld, maar ook het denken, voelen en handelen, wat in het Westen meestal tot het geestelijke domein wordt gerekend. Het geheel wordt onderverdeeld in 25 tattva’s of beginselen, waaronder de ziel of atman, het intellect (buddhi), het ik-bewustzijn (ahamkara), de 5 zintuiglijke vermogens, de rede (manas), de zintuigen zelf en de vijf elementen (mahabhuta) en daar tegenover de purusa of de geest, de oppel ziel of monade.

De drie guna’s zijn daarbij verantwoordelijk voor de dynamiek van de cyclus van ontstaan en het verdwijnen. 

Purusha en Prakriti

De rustige golven in de oerenergie werden groter en sloegen op den duur om in omwentelingen. Zo ontstond de tweedeling van Purusha, de geest en Prakriti de stof. Zoals de Bhagavad Gita het ook mooi in hoofdstuk 13 omschrijft; Er is de kenner van het veld en het veld zelf. Alleen prakriti kent drie hoedanigheden, je kent ze al; tamas, rajas en sattva. 

Uit combinaties van deze gunas ontstaat de verscheidenheid van onze gemanifesteerde wereld. Waaronder na verloop van tijd ook ons menselijke lichaam. Dat natuurlijk ook steeds in verandering is onder invloed van de gunas. 

De 7 lichamen uitgelegd

Het proces van schepping gaat volgens de overlevering van subtiel naar grof, van boven naar beneden en van groot naar klein. Wanneer de trilling overgaat van zachte golvingen tot overslaande golven treedt er deeltjesvorming op. De trilling heeft dan een bolvormig verloop. Op deze wijze ontstaan atomen, moleculen, cellen, organen en lichamen.  

Laten we eens naar ons eigen lichaam kijken. De fysieke vorm die we letterlijk kunnen zien en vastpakken, is de meest verdichte grove vorm. Bestaande uit de grove elementen aarde, water, vuur, lucht en ether. We hebben echter ook nog subtielere lichamen welke daarvoor gevormd zijn. Je kunt het zien als één organisatie met verschillende afdelingen, welke als een geheel samenwerken. Zo hebben we allemaal volgens de Wetenschap van de Ziel van Saraswati, drie sharira’s of omhulsels en ieder omhulsel bestaat uit twee maya kosha’s oftewel lichamen. Opgeteld hebben we dan 6 lichamen, met Atman erbij 7. Laten we eens naar deze lichamen kijken en het verband met de guna’s. 

De oorzaak van het bestaan is de inwonende en onvergankelijke ziel die Atman heet. Daaronder komen respectievelijk: 

Het causale omhulsel – Karana Sharira

We beginnen met het meest ijle lichaam. Als eerste werd het causale lichaam gevormd. Dit is een ijl omhulsel. Daarin zien we dat bij rajas of uitzetting het kenmerk zelfrealisatie genoemd wordt. Je verblijft in je ware Zelf. De uitzetting is gebruikt om Atman te beseffen. Door meditatie lukt dat het beste. om tot meditatie te komen hebben we de andere 6 stappen nodig.   

Bij tamas overheersing, wanneer de inwikkeling in de stof iets toeneemt, kom je uit bij de genietingen die we allemaal wel kennen. In het causale lichaam staan we in nauw contact met datgene wie we intern zijn. 

Onze diepste essentie komt naar voren als we mediteren. Naarmate de inwikkeling in de stof vordert, gaat de aandacht meer naar de grofstoffelijkere lichamen en meestal komt dit door de inwerking van de zintuigen. Het is de kunst om hierin de balans weer te (her)vinden zodat alle lichamen evenredig op elkaar afgestemd zijn. De mens die dat kan voelt zich heel erg goed. Maar kort samengevat: 

• Bij rajas overheersing in karana sharira – bewust besef van het gouden omhulsel.  zelfrealisatie ontwikkelt zich door herhaling.
• Bij tamas overheersing in karana sharira – het zaligheidsomhulsel – alle genietingen die we kennen vallen eronder. 

Het subtiel omhulsel – Sukshma Sharira

Dan volgt het subtiele omhulsel, ook wel het mentale omhulsel genoemd. We kennen het ook als het astrale lichaam. Wederom bestaande uit twee onderdelen: 

• Bij rajas overheersing – gebruiken we het intellect lichaam – de mens is in staat om heldere keuzes te maken.
• Bij tamas overheersing – gebruiken we het denk lichaam – gedachten en indrukken wervelen en er ontstaan emoties. 

Het intellect lichaam noemen we ook wel buddhi. Het is in staat om heldere keuzes te maken. Het vraagt een bepaalde afstand van het ‘denken’ om niet geleefd te worden door de gedachten en indrukken en de emoties die er aan vast zitten. 

Het intellect is meer beschouwelijk en schept orde in hoofdzaken en bijzaken. Je ziet dat je je gedachten kunt waarnemen en je in staat bent om bewuste keuzes te maken. Dit helpt bijvoorbeeld om automatische gewoontes te doorbreken en orde te houden in het leven. 

Het normale denken onder invloed van ik

Bij tamas overheersing hebben we het ‘normale’ denken, dit wordt manas genoemd. 

Manas is heel snel en altijd bezig met indrukken en gedachten te ontvangen en uit te zenden. Manas houdt van lijstjes afwerken en die lijst is oneindig wanneer je manas de vrije hand geeft. Er komt altijd weer wat bij. Manas is meer op het “ik wil” betrokken. De opmerking als dit af is dan, zal het beter gaan of, als deze situatie voorbij is dan heb ik tijd om goed voor mezelf te gaan zorgen.

Het is typisch dat wat manas doet. We hebben manas zeker nodig maar wel in goede samenwerking met buddhi. Buddhi herkent namelijk het onderliggende patroon en zet prioriteiten in de juiste lijn. Het belangrijkste komt weer bovenaan. Laten we de hersenen niet overspannen, maar juist inzetten en de rust geven om te herstellen.

Het grove omhulsel – Sthula Sharira

Het meest verdicht is het grove omhulsel. Bestaande uit een rajas aspect en een tamas aspect. 

• Bij rajas overheersing – het vitale lichaam
• Bij tamas overheersing – het fysieke lichaam

Het vitale lichaam wordt pranamaya kosha genoemd. Prana is de levensenergie die door ons heen stroomt en alles doordringt en verlevendigd. Prana schenkt leven aan het fysieke lichaam en de verschillende prana stromen zorgen ervoor dat het lichaam kan functioneren en de lichaamsprocessen hun werk kunnen doen. Je kent het mogelijk wel van de chakra’s, via pranayama oefeningen, maar ook de marmapunten of de acupunctuur. Er valt veel over te schrijven, we hebben hier eerder ook een blog aan besteedt.

Het meest verdichte lichaam is het fysieke lichaam, ook wel het ‘door voedsel in stand gehouden lichaam’ genoemd. Hoe goed of slecht het met dit lichaam gesteld is, heeft ook veel te maken met bovenstaande lichamen. Disharmonie begint veelal subtiel en wordt duidelijker en fysieker naarmate het niet opgemerkt wordt of niet verholpen wordt. Ook alle weefsels, organen, cellen worden gevormd door de guna’s. De botten en wervels zijn overwegend tamastisch, de klieren overwegend rajasisch en organen overwegend sattvisch.

Harmonie is leren balanceren en de guna begrijpen

Wanneer je over de lichamen leest, herken je mogelijk in je eigen situatie waar meer aandacht naartoe gaat en waar minder. Bij veel mensen gaat vooral veel aandacht naar het grove omhulsel en het mentale omhulsel. Dit is ook verklaarbaar doordat de kracht die overheerst bij de verdichting, de shiva energie is, oftewel het is meer tamasisch van aard. Er treedt meer verdichting op. Wanneer je merkt dat tamas te veel de overhand neemt, dan kan je rajas toevoegen om weer tot harmonie te komen.

Vandaar dat het zo fijn is wanneer je op je yogamat staat. Door de fysieke houdingen en bewegingen, voeg je rajas toe. Het denken wat meer tamasisch van aard is, komt hierdoor meer tot rust. Het is een goede voorbereiding op meditatie en tijdens meditatie merk je dat het effect en de verstilling nog dieper doorwerkt.

Een ander voorbeeld; Angst en stress is tamastisch en kan erg verlammend werken. Om uit angst te komen, helpt boosheid, welke meer rajasisch van aard is. Het maakt dat je weer kunt handelen en weer vooruit komt. Vandaar uit komt er weer sympathie. Het gaat weer. Dan kom je weer in een rustiger vaarwater en kunt leren om angsten de baas te worden. 

De seizoenen en hun invloed

Een ander voorbeeld. De seizoenen hebben natuurlijk ook hun invloed. Je kunt in het schema hieronder zien dat tijdens de winter tamas meer overheerst ten opzichte van de zomer. Op het moment dat iemand zich al meer in tamas-overheersing bevindt, kan de winter dit verergeren. Vandaar de term winterdepressies. Het vraagt dan zeker om meer rajas. Daarom is het in dit voorbeeld ook zo belangrijk om in beweging te blijven. Zowel letterlijk door fysiek te bewegen als emotioneel het toestaan en uiten van emoties. Wanneer je er aan toegeeft om bijvoorbeeld in bed te blijven liggen, dan creëer je nog meer tamas. 

Een schema van Rajas en Tamas

Herkenning en begrip omtrent deze gunas, maakt dat je kunt inspelen om zo weer tot een evenwicht te komen. Dit komt uitgebreid terug binnen onze lessen. Het begint al bij de eerste yama, geweldloosheid. Langdurige tamas of rajas overheersing, is niet geweldloos naar jezelf. De yama’s scheppen ruimte om te zien wat er nu in je leven gebeurt en keuzes te maken. Iedere volgende stap van het achtvoudige pad van Patanjali, draagt ook bij aan het harmoniseren van de guna’s. Sattva is nodig om verder te komen in je yoga beoefening. 

Rajas Guna	Tamas Guna
Shakti	Shiva
Yang	Yin
Mannelijk	Vrouwelijk
Zomer	Winter
Warm	Koud
+	–
Uitzetting	Samentrekking
Actief	Passief
Enthousiasme	Liefde
Boosheid	Angst

De yoga opleiding leert je toe te passen

Raja Yoga is de meest oorspronkelijke, meest zuivere vorm van Yoga. Raja Yoga is duizenden jaren oud en nog steeds actueel. Het beschrijft een methode van 8 stappen waarmee je tot op hoge leeftijd een gezonde geest in een gezond lichaam ontwikkelt.  

De yoga-opleiding is gebaseerd op de Yoga Sutra’s van Patanjali. Patanjali heeft als eerste acht logische stappen naar zelfrealisatie geformuleerd. Door deze 8 stappen regelmatig te oefenen onder de ervaren leiding van een leraar zul je steeds meer de complexiteit van jouw leven ontrafelen en de oorspronkelijke eenvoud weer gaan herkennen.

Je zult leren om helder naar jouw eigen situatie te kunnen kijken en op basis van jouw eigen inzicht zonder twijfel en vrij van stress knopen door te hakken en consequent te handelen in lijn met wat je echt wilt. Dat geeft een enorm bevrijdend en daadkrachtig gevoel. De beoefening van Raja Yoga zorgt ervoor dat je snel op alle gebieden in je leven meer harmonie gaat ervaren.  

Een gezond lichaam 

Door de beoefening van Raja Yoga wordt je lichaam sterker, soepeler en gezonder. Eventuele pijn of klachten nemen af, je voelt je snel goed. 

Rust en helderheid 

Door de beoefening van concentratie en meditatie zal je meer rust en helderheid krijgen. Je leven wordt overzichtelijker en je zult minder druk en stress gaan ervaren. 

Vrijheid en geluk 

Waar velen op zoek zijn om geluk buiten zich te vinden ga je door de beoefening van Raja Yoga naar binnen, de plek waar dit geluk altijd al aanwezig was. 

Het is mogelijk om Raja Yoga te volgen in een opleidingsvorm waarbij je wekelijks lessen volgt in Enschede, maar het is ook mogelijk om maandelijks lessen te volgen. Dit is vooral handig voor mensen die wat verder weg wonen. Tijdens een kennismakingsgesprek kun je aangeven waar je voorkeur ligt. Al onze lessen zijn uitdagend en tegelijkertijd is er een zachte en vriendelijke aanpak en daarmee zijn de lessen geschikt voor iedereen. 

Interesse in de opleiding Raja Yoga gekregen? Het dan zeker de moeite waard om een kennismakingsgesprek in te plannen.