We worden dagelijks geconfronteerd met dilemma’s. We komen in situaties waar we een goede reden hebben om iets te doen, maar óók een goede reden hebben om juist het tegenovergestelde te doen. En dat zijn situaties waar we in de regel moeilijk mee om kunnen gaan. Ons denken is er niet in getraind. In praktische zin wordt ons denken begrensd door tijd en plaats. We kunnen niet op 2 plaatsen tegelijk zijn of 2 dingen tegelijk doen. Bovendien is onze logica volledig afhankelijk van volgtijdelijkheid. Oorzaak-gevolg relaties bestaan bij de gratie van de tijd. Anderzijds wordt de zuiverheid van ons denken in meer of mindere mate vertroebeld door onze emoties. Ten diepste wordt ons gedrag gedreven door verlangens en angsten. Een dilemma wordt dus pas een probleem als er sprake is van een emotionele binding bij het vraagstuk.

Laten we een veel voorkomend voorbeeld onderzoeken: het dilemma tussen meer tijd voor werk of juist meer tijd voor familie, gezin en vrienden. Dit dilemma is in onze samenleving aan de orde van de dag. Veel mensen voelen stress bij dit probleem. We kunnen de 4 dimensies van de dilemma-matrix gebruiken om dit vraagstuk te onderzoeken:

1. Als we op ons werk zijn, kunnen we niet bij onze dierbaren zijn. Daar zit dus een beperking in tijd en plaats in. Steeds meer mensen proberen deze pijn te verzachten door gedeeltelijk thuis te werken en/of part-time te werken. Toch is dat vaak een compromis. Je doet allebei een beetje en neemt de stress mee naar beide terreinen.

2. Er zit ook een angst-verlangen conflict achter. Het is goed te beseffen wat de onderliggende angst van de stress is in dit voorbeeld. Sociale samenhang is één van onze primaire driften. Functioneren in groepsverband is dé doorslaggevende succesfactor van onze evolutie. Het zit dus in onze natuur om te proberen iedereen te vriend te houden. Dus als twee groepen waarbinnen we functioneren (werk en gezin) beide aan ons trekken voelen we ons emotioneel verscheurd, omdat we het gevoel hebben dat we minimaal één groep teleur moeten stellen. Als we echt moeten kiezen, kiezen we ervoor om de groep waar we ons het veiligst bij voelen teleur te stellen. En dus trekt het gezin vaak aan het kortste eind. Maar voordat we echt kiezen proberen we eerst iets anders: een compromis. We gaan proberen allebei de krachten tevreden te stellen door ze allebei een beetje te geven. En zo is iedereen teleurgesteld, terwijl we zelf onder tijdsdruk komen te staan.

Compromissen zijn uitstel van een echte oplossing en komen voort uit gebrek aan onderscheidingsvermogen. In een compromis is niemand tevreden en trekt iedereen zijn eigen plan om toch te krijgen wat hij of zij oorspronkelijk wilde. Een compromis heeft dus helemaal niet het verbindende effect dat mensen ervan verwachten, het heeft juist een afscheidend effect. Compromissen leiden ertoe dat iedereen zijn eigen agenda maakt en de situatie ingewikkeld wordt. En zelf worden we nog steeds verscheurd door een angst voor afwijzing en een verlangen naar verbinding, omdat we namelijk ook aan beide kanten ook een beetje nee hebben gezegd…

Maar wat is dan het verschil met die beroemde gulden middenweg? De gulden middenweg is het resultaat van onderscheidingsvermogen. De gulden middenweg herkent het dilemma en voegt daar iets aan toe om te zorgen dat het dilemma écht wordt opgelost. En die oplossing zit hem dus altijd in een slimmere manier om met tijd of plaats om te gaan, nadat je jouw verlangen helder hebt geformuleerd en je angsten hebt overwonnen. Dus in dit voorbeeld zou de échte oplossing zijn om vast te stellen wat het échte onderliggende verlangen is en op basis daarvan je angst te overwinnen om met de betrokkenen duidelijke afspraken te maken. Als jij echt je werk wilt gebruiken als bron van ontwikkeling zullen jouw dierbaren je daar graag de ruimte voor geven, zolang jij je maar voorspelbaar gedraagt en afspraken nakomt. Aan de andere kant zal jouw werkgever echt begrijpen dat je tijd voor jezelf nodig hebt. Door je verlangen scherp te krijgen en je gedrag niet door angst te laten regeren zal je veel duidelijker zijn naar iedereen en heb je ook de gezonde afstand ontwikkeld om in praktische zin de beperkingen van tijd en plaats te overwinnen.

Dus als je weer eens voor een dilemma wordt gesteld is het ten eerste zaak de situatie als zodanig te herkennen en niet meteen in de reflex van een compromis te schieten. Door regelmatig te mediteren ontwikkel je een observerende houding, waarin je situaties sneller overziet. Je herkent je eigen reflexen en kunt voorkomen dat zich herhalende negatieve patronen in jouw gedrag optreden. En dan kun je bewust bijsturen. Veel succes.

In onze opleiding leer je op de juiste manier te mediteren, zodat je het zelf toe kunt toepassen.

Interesse? Je bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking.

Wij waarderen het als je deze blog deelt met anderen.