Wat is een asana of yogahouding?

Om de vraag: “Wat is een asana?” te beantwoorden behandelen we de volgende vragen:

1. Wat betekend het woord ‘asana’?
2. Waar is de oorsprong of herkomst van asana te vinden?
3. Hoeveel asana zijn er?
4. Wat heb je nodig om asana te beofenen?
5. Wat zijn de voordelen? Zijn asana gezond?
6. Zijn er ook nadelen in de beoefening van asana?
7. Ik ben niet lenig, zijn asana dan wel geschikt voor mij?
8. Is het beoefenen van asana aan een bepaalde leeftijd gebonden?
9. Hoe en waar leer je asana het beste?

Wat betekend het woord asana?

Het woord asana komt uit het Sanskrit en betekend zoveel als ‘niet-bewegen’. De wortel ‘as’ betekend, omschrijvend naar onze taal: zitten, blijven, bestaan, bewonen en loven. De wortel ‘an(a)’ zoveel als: ademen of leven.  Het is het aannemen van een lichaamshouding, in rust erin verblijven en het terugkomen uit deze houding.

Waar is de oorsprong of herkomst van asana te vinden?

De oorsprong van asana gaat behoorlijk ver terug. Asana beoefening heeft zich langzaam ontwikkelt als onderdeel van Yoga beoefening. De oudste overleveringen komen uit India en ze zijn een paar duizend jaar oud. Asana is nooit op zichzelf staand geweest. Het is altijd een onderdeel van yogabeoefening geweest, zoals bijvoorbeeld in het achtvoudige pad van Patanjali of Raja Yoga terug te vinden is. Daarin is het de derde stap. Hatha yoga, een van de bekendste yogavormen bij ons in het westen, houdt zich voornamelijk bezig met asana.

‘De lichaamshouding moet vast en evenwichtig en gemakkelijk zijn’.- Patanjali

Hoeveel asana zijn er?

Net zoals Yoga zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld en er verschillende stromingen uit voort zijn gekomen, zo heeft de asana beoefening zich ook gedifferentieerd . Er zijn misschien wel duizenden oefeningen. Toch kun je ze wel terug brengen naar een aantal basishoudingen. Wij beoefenen in De Yogaschool al met al circa 165 asana. Deze voorzien van de belangrijkste werkingen in het lichaam.

Wat heb je nodig om asana te beoefenen?

Een groot voordeel tot andere disciplines die zich bezig houden met lichaamsbeweging of sport is dat je eigenlijk helemaal geen hulpmiddelen nodig hebt om asana te doen. Makkelijk zittende kleding en een schone, goed geventileerde ruimte, aangenaam van temperatuur is natuurlijk wel prettig. Of je oefent buiten. Dan het liefst op een rustige plek.  Verder is het gebruik van een yoga mat voor de grip en een deken voor de schouder-,  en hoofdstanden wel prettig, maar niet noodzakelijk. Een van de bekendste Yogaleeraren bij ons in westen op het gebied van asana, was meneer B.K.S. Iyengar. Hij oefende vaak op de kale betonnen vloer. Kijk maar naar zijn oudere filmpjes op youtube. Hulpmiddelen te gebruiken is natuurlijk prima. Toch voor dat je het weet trekken de attributen je aandacht weer teveel naar buiten, zelfs ook weg van het lichaam.

Wat zijn de voordelen? Is asana gezond?

Om deze vraag te beantwoorden kan ik het beste vertellen hoe ik in aanraking kwam met asana. Een van mijn eerste ervaringen met Yoga maakte ik toen ik op zoek was in de voorloper van het internet: de bibliotheek. In mijn latere schooltijd kwam ik daar relgelmatig voor het lenen van studieboeken. In de afdeling kunst en geschiedenisboeken, in een hoek van een plankje lag daar, haast verloren naast de netjes op alfabet staande kunstboeken, een boek met blauwe kaft en met een titel die me weinig tot niets zei: ‘Yoga Dipika’, van B.K.S. Iyengar. Nog nooit van gehoord. Ik pakte het boek op en begon erin te bladeren. Het was interessant en bevreemdend tegelijkertijd. Nog nooit had ik iemand, alleen gekleed in een korte sportbroek, zijn lichaam op allerlei verschillende manieren in zulke kronkelende bochten en hoeken zien brengen. Het leek zo…gemakkelijk en onmogelijk tegelijkertijd! Het sprak me aan: ‘Oh, grappig, dat zou ik ook wel willen kunnen. Wat een beheersing en controle over het lichaam heeft deze meneer’. En aan de andere kant stootte het me ook wel af: ‘Ach, dat zou ik toch nooit kunnen leren, daar ben ik veel te stijf voor’.

Beginnen met oefenen

Iets in mij besloot om het boek toch maar mee naar huis te nemen om het daar verder te kunnen bestuderen. Ook probeerde ik wat oefeningen uit, zonder eerst de bijhorende tekst te lezen. Ik kwam tot een oefening met 3 sterren. Toch 3 van de 60 sterren die een oefening totaal kon hebben in dit boek. Ik las en probeerde hier en daar wat uit. Ook nam ik het boek de volgende dag mee naar de copy shop om de eerste paar pagina’s te kopiëren. Dan kon ik verder thuis wat oefenen. Ik begon met de eerste pagina, dan nog een, en nog een en nog een paar. Ik werd er enthousiast van. Uiteindelijk heb ik het boek gewoon gekocht, ik vond het allemaal zo leerzaam en interessant. Ik maakte van de kopieën ook een eigen knip- en plakboek, een soort studeermap van. Later voor het examen als Yogadocente kon ik deze trouwens weer goed gebruiken.

Oefenen in een groep

Thuis oefende ik inderdaad wel, maar verloor toch ook snel de regelmaat. Of de oefeningen lukten niet zo goed als ik graag wou. Het zag er zo makkelijk uit op de plaatjes. In je eentje oefenen ging gewoon niet zo goed. De map belandde onderaan op de boekenplank…en bleef daar een paar jaar zo liggen. Tot het moment dat ik lessen ging volgen bij De Yogaschool. Toen oefenden we tijdens Hatha Yoga ook dezelfde asana… en wat voor een verschil was dat?! Een wereld ging voor me open. Toen leerde ik dat je langzaam in een oefening dient te gaan, gecontroleerd en niet te haastig. Met je aandacht naar binnen gericht. Ik leerde in het begin om kort en daarna steeds langer in een houding te verblijven. Vanuit plezier en overgave en niet vanuit ambitie en eerbetoon aan lichamelijk vooruitgang. Vooral door goed te voelen in plaats van te veel te denken. En goed door te blijven ademen. Dat gold ook voor de lastigere oefeningen waarin je normaal geneigd bent om je adem vast te houden. Gelijk na de eerste les voelde ik het verschil, een soort weldadig, aangenaam tintelend gevoel verspreidde zich in mijn hele lichaam. Echte ontspanning. Dit gevoel versterkte zich de komende weken en ik zag langzaam maar zeker vooruitgang. In de tijd die daarna volgde leerde ik oefeningen die ik dacht nooit te kunnen leren. Gewoon door de juiste techniek toe te passen en met plezier te blijven oefenen. En ik leerde ook dat er nog 2 stappen voor kwamen, voordat je asana toepast.

Meerdere lessen

Na een poosje ging ik van 1 les in de week naar 2 lessen per week. Toen ik een 3^de les hatha yoga overwoog, bemerkte ik dat ik op zoek was naar meer verdieping. Ik ben in dat jaar met de Basisopleiding begonnen. De asana hebben me geleerd om beter in mijn vel te zitten, een beter contact te hebben met mijn lichaam en mijn grenzen beter te respecteren. Een groter uithoudingsvermogen te ontwikkelen, een betere gezondheid te verkrijgen, mentaal en fysiek en meer controle over mijn lichaam en maakten me standvastiger. Met de goede resultaten vergrote zich ook het plezier om te blijven oefenen.  En vooral leerde ik, maar dat kwam pas later, om langer tijd stil te kunnen blijven zitten. Asana dienen het doel om het lichaam geschikt te maken om langere tijd onberoerd te kunnen blijven zitten. Want dat is nodig om je aandacht goed naar binnen te kunnen richten.   
De Hatha Yoga Pradipika, een standaard werk voor het beoefenen van Hatha Yoga zegt over het beoefen ervan:

‘Asana maken iemand standvastig, vrij van ziekten en soepel van beweging’.

De voordelen die wereldwijd beschreven worden zijn talloos, zowel op fysiek als ook op mentaal gebied. Om een paar voorbeelden te geven: een algehele betere gezondheid en conditie, een groter uithoudingsvermogen, een beter lichaamsgevoel en lichaamscontrole, een beter geheugen, werkt tegen hoofdpijn en slapeloosheid, effectiever kunnen werken, meer helderheid en een beter concentratievermogen. Asana werkt bij te hoge en te lage bloeddruk, ademhalingsproblemen, problemen met de rug en gewrichten en vermoeidheid. En dit zijn er nog maar een paar.
Asana geven je een goede basis. In meerdere opzichten. Bijvoorbeeld om beter te kunnen functioneren in het dagelijks leven, om je prettiger te voelen in je lichaam, om aan je gezondheid te werken, om jezelf beter te leren kennen en om het pad van Yoga beoefening te betreden.

Zijn er ook nadelen in de beoefening van asana?

Asana zijn gezond, mits je ze leert van een bekwame en goed opgeleide leraar of lerares. Als iemand niet zo goed weet waar hij of zei het over heeft kunnen asana niet effectief en in sommige gevallen zelfs schadelijk zijn. Er is onder anderen veel kennis en eigen ervaring  nodig om het aan anderen te kunnen leren. Je kunt je dus afvragen of iemand die in een paar weken een Yoga cursus of Yoga opleiding heeft gevolgd werkelijk in staat is om ook een goede en waardevolle les te kunnen geven. Het aanleren van asana dient langzaam en zorgvuldig te gebeuren, onder toezicht van goed geschoolde mensen, dan blijft het altijd veilig.

Ik ben niet lenig, zijn asana dan wel geschikt voor mij?

Jazeker. Een goede Yoga cursus of beginnende Yoga cursus houdt altijd rekening met het niveau van de leerling. Het gaat niet erom hoe lenig je al bent, of hoe lenig je buurvrouw of buurman naast je in de cursus is. Het gaat om jouw eigen vooruitgang. En die is voor iedereen verschillend. Het gaat erom of je het leuk en prettig vindt om op deze manier met je lichaam bezig te zijn. Als je dan nog een beetje geduld hebt komt de rest vanzelf.

Is het beoefenen van asana aan een bepaalde leeftijd gebonden?

In principe niet. Iedereen, ongeacht de leeftijd kan asana beoefen of ermee beginnen. Om echt een Hatha Yoga cursus te gaan volgen raden we wel een leeftijd van minimaal 16 jaar aan.

Hoe en waar leer je het beste asana?

Het beste is het om asana persoonlijk van een voorganger te leren. Yoga kun je niet echt alleen uit een boek, van internet of van filmpjes leren. Het kan je oefening wel ondersteunen, maar naar onze ervaring nooit helemaal vervangen. Zeker niet in het begin. Yoga is duizenden jaren in directe lijn van leraar op leerling over gedragen, en dat zal voorlopig waarschijnlijk ook wel zo blijven.

‘Door ontspannenheid van de inspanning en door meditatie op het “Eindeloze”  (gaat men de lichaamshouding beheersen)’. – Patanjali

Tot slot

We kunnen ons voorstellen dat je naar het lezen van dit artikel benieuwd bent of vragen hebt. Neem dan gerust contact met ons of stuur ons je vraag op opmerking. Of je vraagt een kennismaking met ons aan. We sturen je graag meer informatie of nodigen je uit voor een gesprek. Verder ben je van harte welkom voor een Hatha Yoga Proefles in Enschede