Wat is Gayatri mantra?

De Gayatri mantra is één van de oudste en bekendste mantra’s aller tijden. Gai betekent zingen, verheerlijken. Het woord mantra komt uit het Sanskriet, manasah = geest en tra wijst op bevrijding door de beheersing van de geest. Een klank, meerdere woorden of een aantal zinnen worden gereciteerd en herhaald. Dit kan sprekend, zingend of in stilte gebeuren. Het wordt al vele duizenden jaren beoefend voor het verwerven van rust en vermindering van gedachte vormen. Zowel in het verre oosten als ook in het midden oosten en westen. In grote gebieden op de aarde wordt gebruikgemaakt van zang en klank en het maakt uit wat je zingt en zegt. 

Trilling en klank

De trilling van de mantra’s of klanken spelen daarbij een rol. Het zingen verhoogt de waakzaamheid en heeft een positieve uitwerking op de mens. Daarnaast is het reciteren van mantra’s of gebeden ook een object van concentratie. Doordat je je op de mantra concentreert zullen andere gedachten langzaam maar zeker afnemen. Dit schenkt rust en helderheid. Het reciteren van gebeden heeft in de meeste gevallen hetzelfde doel zoals bekend in de christelijke leer of de mohammedaanse of de boeddhistische. 

Kijk ook eens naar dit voorbeeld. Dit zijn zandpatronen gevormd door het trillen van een vierkante plaat dun metaal. Deze formaties, bekend als Chladni-patronen, ontstaan wanneer fijne deeltjes, zoals zand- of zoutkorrels, een uniek patroon vormen als reactie op zuivere toontrillingen zoals muzieknoten. Dit zand werd op een metalen plaat geplaatst die op verschillende frequenties werd getrild. Wanneer de plaat met een resonantiefrequentie wordt aangedreven, zullen de zandkorrels zich in de knopen verzamelen. Chladni-oscillaties zijn een patroon van staande golven dat wordt gevisualiseerd door een metalen plaat te laten trillen. De knopen en antiknopen van de trilling worden zichtbaar gemaakt door zandkorrels op de plaat te leggen. Deze techniek voor het visualiseren van geluidsgolven werd ontdekt door Ernst Florens Friedrich Chladni (1756 – 1827) ook bekend om zijn werk met de snelheid van het geluid.

Waar komt Gayatri mantra vandaan?

De Gayatri mantra komt voort uit de Rig Veda, een van de oudste boeken ter wereld. De Rig Veda is een verzameling hymnes en mantra’s die de Vedische goden prijzen. Het wordt verondersteld te zijn geschreven rond 1500 v. Chr. maar is waarschijnlijk veel ouder. De Veda’s samen zijn de vier heilige teksten van het hindoeïsme. De Rig Veda is er voornamelijk op gericht het prijzen en het aanbieden van toewijding aan de goden en godinnen en wordt beschouwd als de oudste religieuze tekst in India. Het bevat veel gebeden en informatie over Vedische rituelen, filosofie, kosmologie en mythologie en geeft inzicht in het dagelijkse leven van de oude hindoes. Meestal zijn ze geschreven in de vorm van een gedicht of een lied. Het is dan makkelijker te onthouden.

De Rigveda- hymnen werden gecomponeerd en bewaard door mondelinge overlevering. Ze werden eeuwenlang met “ongeëvenaarde trouw” uit het hoofd geleerd en verbaal overgedragen van generatie op generatie. Volgens Barbara West werd het waarschijnlijk voor het eerst opgeschreven rond de 3e eeuw voor Christus. De manuscripten zijn gemaakt van berkenschors of palmbladeren, die op den duur uiteenvallen. Daarom worden deze routinematig van generatie op generatie gekopieerd om de tekst te helpen behouden.

De moeder der Veda’s 

De Gayatri mantra wordt wel de moeder van de veda’s genoemd. Gayatri Mata is de personificatie, de goddelijke moeder, beschermer van de heilige veda’s. Ze vertegenwoordigt de goddelijke, verlichtende energie. De zwaan waarmee ze vaak afgebeeld wordt staat voor onderscheidingsvermogen. Het vermogen onderscheid te kunnen maken tussen dat wat eeuwig is en dat wat vergankelijk is. Gayatri zit op een lotusbloem. De lotusbloem vertegenwoordigd de reis naar verlichting. Zoals de lotus bloem groeit in het water, met de wortels in de modder en de bloem krijgt het zonlicht. Dit is de transformatie door de duisternis omhoog naar het licht, van onwetendheid naar weten. 

Onwetendheid wordt gezien als de basis van alle lijden. Dit kennen we in de yogaleer ook wel als de hindernissen. De klesha’s kennen en begrijpen brengen en houden de mens op het pad naar vervolmaking. Het woord Klesha komt uit het Sanskriet en betekent een obstakel, de afwezigheid van vidya oftewel weten. Het is de oorzaak van al het lijden volgens de overleveringen als abhinivesha of angst niet veranderd wordt naar helderheid. 

Hindernissen

De 5 Klesha’s zijn: Onwetendheid, egoïsme, gehechtheid, haat en angst. De eerste en belangrijkste hindernis is onwetendheid of Avidya. Het is de eerste Klesha en deze is direct de oorzaak van de andere Klesha’s. Onwetendheid (A= niet, vidya = weten) is het onvermogen onderscheid te maken tussen het vergankelijke en het eeuwige. Je ziet je eigen (gekleurde) perceptie voor waarheid aan. Je ervaart een scheiding tussen jouzelf en de ander, hiermee wordt het gevoel van ‘ik ben’ geboren. Deze identiteit of persoonlijkheid is aan verandering onderhevig. Je leeftijd verandert, je verlangens, je lichaam, je vrienden, je omgeving, je gevoelens en gedachten. Daarmee ontstaan ook voorkeuren, afkeuren en uiteindelijk angst.  

Hindernissen worden opgelost op deze wijze

En toch is er iets in jou wat nooit werkelijk verandert. Door alle veranderingen heen is er een bewustzijn welke dit kan waarnemen. De yoga leer stelt dat we in essentie allemaal verbonden zijn en voortkomen uit dezelfde bron. Je kunt dit zelf ervaren door te verstillen en je te verbinden met je werkelijke essentie, dit noemen we Atman. De mens neemt dan Atman of het hogere Zelf waar. Dan kom je bij de diepe rust, de altijd aanwezige universele liefde, de vrede die altijd in jou aanwezig is. De mantra’s helpen jou dit weer in her-innering te brengen, bewust op deze manier geschreven. Concentratie, meditatie en contemplatie brengen jou terug naar de ware essentie. Dan opent de lotusbloem voorbij alle vertroebelingen richting het licht, in puurheid en zuiverheid. Gayatri mantra wordt afgebeeld met vijf hoofden. 

Het getal vijf

Vijf is een getal dat we veel terugzien in de yogaleer. 

• De vijf yama’s (weigeringen) die ruimte creëren in je dagelijkse leven. 
  
• De vijf niyama’s (idealen) die richting en zingeving geven in je leven.
  
• De vijf jnanendriya’s (reuk, smaak, zicht, tast en gehoor). Daar komen alle indrukken binnen.
  
• De vijf karmendriya’s (uitscheiding, voortplanting, voortbewegen, grijpen/voelen en spreken)
  
• De vijf tanmatra’s oftewel subtiele elementen.
  
• De vijf klesha’s zoals hierboven in de tekst beschreven.
  
• De vijf elementen (aarde, water, vuur, lucht en ether). Je leeft elke dag in en tussen de elementen.
  
• De vijf kosha’s oftewel omhulsels overgeleverd uit de sankhya filosofie. 

De aanvulling op de veda’s de 5e moet nog komen.

Wat zijn dan de Veda’s?

Want dat zijn er vier. De Veda’s zijn de oudste bron van wijsheid op aarde volgens de overlevering aan de mensheid geschonken door Brahma, de schepper. Het is niet gebonden aan een religie, het is voor ieder mens op aarde. De Veda’s zijn een alomvattende leer die mens, natuur en kosmos als een geheel beschouwt. Veda betekent weten oftewel kennis zoals we eerder zagen. Het is zeer lang mondeling overgeleverd voordat het op schrift is gesteld. Het is afkomstig van de geleerden of rishi’s, de zieners. De Veda’s zijn vaak niet door een enkel individu geschreven. Ze zijn gedurende vele eeuwen samengesteld. Rishi’s zijn wijzen of zieners in het hindoeïsme, waarvan wordt aangenomen dat ze heilige kennis rechtstreeks van de goden hebben ontvangen. Ze worden verondersteld de Veda’s te hebben samengesteld en worden gezien als de grondleggers van de Vedische traditie. Ze worden ook gezien als leraren, die latere generaties spirituele zoekers begeleiden en beïnvloeden. 

De namen van de meest prominente rishi’s zijn Vyasa, Vishvamitra, Jamadagni, Bharadwaja, Gautama, Kashyapa, Atri en Vasishta. Er zijn veel andere rishi’s, van wie sommigen ook in de Veda’s worden genoemd. Deze omvatten Agastya, Kaushika, Angiras, Vamadeva, Kanva en nog vele anderen.

De veda’s zijn verzamelwerken van richtlijnen voor het leven. In de boeken zijn praktische handvaten in te vinden omtrent het bestaan als wel ook diepe filosofische uitspraken. De vier veda’s zijn:

1. Rig Veda
2. Yajur Veda
3. Sama Veda
4. Atharva Veda

De 4 veda’s vallen onder de categorie shruti, dit houdt in dat het universele, goddelijke kennis is welke geschonken is aan de mensheid en ontvangen en doorgegeven door de zieners of rishi’s. Het is de meest zuivere overlevering, zegt men. Daarnaast is er ook nog smrti, dat wat herinnert is en overgedragen is door en aan mensen. Zo is er vanuit de veda’s allerlei vedische literatuur ontstaan. De zogenaamde sub-veda’s zoals de Ayurveda die over de geneeskunde gaan, zijn voortgekomen uit Atharva Veda. Dan zijn er ook nog de Upanishads, waarin uitleg wordt gegeven over de filosofie achter de Veda’s.

De Bhagavad Gita valt bijvoorbeeld onder de Upanishads en wordt gezien als de nectar van de Veda’s, het is onderdeel van het grote Mahabharata epos. Het beschrijft een prachtige dialoog tussen Heer Krishna en Arjuna. Het speelt zich af op een slagveld oftewel je innerlijke conflict, welke natuurlijk ook in de buitenwereld weerspiegeld wordt door alle ellende en leed. Het gaat over jou als mens in je zoektocht wie je bent en waarom je hier bent. Dit boek wordt uitgebreid behandeld tijdens onze docentenopleiding.  

Wat is de betekenis van Gayatri mantra?

ॐ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यं । भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् ॥

Om Bhur Bhuvah Svaha
Tat Savitur Varenyam
Bhargo Devasya Dhimahi
Dhiyo Yo nah Prachodayat

Gayatri mantra vertaling:

Door alle lagen van ervaring heen is ‘Dat’ de ware aard die het bestaan verlicht, het allerhoogste Ene. Moge alle wezens door subtiele en meditatieve intelligentie de verheven schittering van verlicht bewustzijn gewaarworden.

• Aum: klank, basis van de schepping, Brahma
• bhoor: belichaming van de vitale spirituele energie, prana
• bhuwah: vernietiger van lijden
• swaha: belichaming van vreugde
  tat: de hoogste realiteit aangeduid als DAT
• Savitur: helder en schitterend als zonlicht, leven schenkende kracht
• Varenyam: hoogste keuze
• bhargo: vernietiger van de zintuiglijke ervaring
• devasya: het allerhoogste, genade
• dheemahi: indrinken, contempleren
• dhiyo: wijsheid, intelligentie
• yo: welke
• naha: onze
• prachodayat: inspiratie zijn

Het is waardevol om de woordelijke vertaling te onderzoeken wanneer je wilt weten waar een mantra nu werkelijk over gaat. Hieronder lees je nog wat meer context ter verduidelijking.

De pranavashabda Om

Aum is het geluid van de schepping, de klank waaruit alles voortkomt, bestaat en naar terugkeert.

De mahavyahritis Bhuh, Bhuvah, Svah

Deze drie mystieke woorden duiden op de werelden, bestaande uit de aarde (Bhuh), de atmosfeer (Bhuvab) en dat wat zich achter de atmosfeer bevindt (Svah), ook wel omschreven als de hemel of loka of gebied. Volgens de oude Rishi’s zijn er veertien sferen (werelden) van ervaring voor de individuele ziel en de zojuist genoemde zijn de eerste drie van de laatste zeven hogere sferen. Er wordt beweerd dat de kringloop van geboorte en dood en wedergeboorte plaatsvindt in deze drie gebieden. Door het zingen van Bhuh, Bhuvah en Svah doet men een beroep op de ene scheppingskracht om uit deze kringloop bevrijd te worden.
Bij het zingen van de Pranava en de Mahayahritis contempleert de zanger over de glorie van het licht dat de drie werelden (Triloka), ofwel de regionen van de ervaring (Trigunam en Trikalam) verlicht.

De mantra Tat Savitur Varenyam

Tat, staat voor DAT. De allerhoogste realiteit wordt simpel aangeduid als DAT omdat het alle begrippen te boven gaat en niet in woorden of in een taal kan worden weergegeven. Savitur staat voor de goddelijke Savitiri, gelijk te stellen met de leven schenkende kracht van de zon. Varenyam is vereniging.

Bhargo Devasya Dheemahe

Dit gedeelte van de Gayatri Mantra geeft een beeld van de glorie, de pracht en de genade die uit dat licht voortvloeien.

Dhiyo Yo Nah Prachodayat

Dit gedeelte is een gebed voor de definitieve bevrijding, door het ontwaken van de aangeboren intelligentie die het universum vervult als licht.

Wat is het doel van herhaling van mantra?

Soms ben je zo verwikkeld in het leven dat je de essentie uit het oog verliest. De Gayatri Mantra heeft tot doel om jou weer naar het weten, het doel van het bestaan of zelfrealisatie, te brengen. Laat de tekst eens op je inwerken… en er verandert al direct iets in je. Het trekt je direct uit het persoonlijke, het voelt direct ruimer en lichter.

Zelfrealisatie kan ieder moment tot stand komen, indien we onszelf hieraan kunnen overgeven. Dan vindt het kortstondig plaats en door herhaling zal de glorie meer blijven. Overgave is de sleutel. Zoals Patanjali beschrijft; Door overgave aan God (Purusha) het tot stand komen van eenwording. In een leven en maatschappij waar we graag de controle in handen houden is dit niet altijd even gemakkelijk. Hiervoor heeft Patanjali 8 stappen gegeven om tot deze overgave en eenwording te komen. Deze stappen behandelen we uitgebreid in onze opleidingen. 

Kom gerust langs voor een geheel vrijblijvend kennismakingsgesprek.